Η πυξίδα του Νίκου Μπαλάλα "Μπαντέκου"

Η πυξίδα του Νίκου Μπαλάλα "Μπαντέκου"

Ο Νίκος Μπαλάλας "Μπαντέκος", γεννήθηκε στην Τσαριτσάνη το 1916. Ανήκε σε πολυμελή, φτωχή, εργατοαγροτική οικογένεια, με τρεις αδελφές και έναν ακόμα αδελφό. Από μικρός δούλευε τσομπάνης, εργάτης ή σε άλλες δουλειές.

Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο στο χωριό του. Αργότερα ήρθε σε επαφή με την ΟΚΝΕ. Η επαφή αυτή έγινε αιτία για να «μορφωθεί», να αναπτύξει τις πνευματικές του ικανότητες, να διευρύνει τους «ορίζοντές» του, να πολιτικοποιηθεί, να αποκτήσει καθαρή ταξική συνείδηση.

Ο Νίκος Μπαλάλας υπήρξε από την αρχή της κατοχής, από τους πρώτους αντάρτες του Ολύμπου, πολύ πριν ιδρυθεί ο ΕΛΑΣ, στις πρώτες ανταρτοομάδες, με άλλους συγχωριανούς του, μέλη του Κόμματος ή της ΟΚΝΕ, όπως ο Ξυνός, ο Παπαστεργίου, ο Καψάλης και πολλοί άλλοι. Σύντομα τον αναδείχτηκε ομαδάρχης, αργότερα διμοιρίτης, καπετάνιος λόχου και τέλος λοχαγός του ΕΛΑΣ. Τον Ιούνη του 1943 ο Νίκος Μπαλάλας ήταν συνδιοικητής μιας μονάδας του ΕΛΑΣ με τον τότε υπολοχαγό της Σχολής Ευελπίδων, τον Ανδρέα Μπεζεριάνο, και τον παλιό αγωνιστή και μαχητή, τον Νίκο Πάικο. Τότε στα Στενά του Σαρανταπόρου χτύπησαν, μαζί και με άλλες μονάδες του ΕΛΑΣ, και εξόντωσαν μια μεγάλη γερμανική φάλαγγα όπου οι Γερμανοί είχαν μεγάλες απώλειες, 118 νεκρούς, 122 τραυματίες και 129 αυτοκίνητα καμένα, ενώ μεγάλες ήταν οι ποσότητες των λαφύρων. Με την απελευθέρωση πέτυχε να ξεφύγει από τις μοναρχοφασιστικές συμμορίες.

Κατατάχθηκε με εντολή του Κόμματος, του οποίου ήταν μέλος από το 1941, στο ΔΣΕ το 1946 με το βαθμό του Ταγματάρχη. Αργότερα, με Διατάγματα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης, προάχθηκε σε Αντισυνταγματάρχη και στη συνέχεια σε Συνταγματάρχη, Διοικητή της 192 Ταξιαρχίας που ανήκε στην 1η Μεραρχία του ΔΣΕ με διοικητή το Χαρίλαο Φλωράκη - «Γιώτη».

Η Ταξιαρχία του Μπαντέκου έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις κατάληψης της Καρδίτσας το Δεκέμβρη του 1948 και του Καρπενησίου τον Φεβρουάριο του 1949. Τον Μάη - Ιούνη του 1949 η 1η Μεραρχία του ΔΣΕ με δυο Ταξιαρχίες, την 123 του «Φεραίου» και την 192 του «Μπαντέκου», με αδιάκοπες πορείες και μάχες περνά στο Γράμμο.

Τις πρώτες μέρες του Αυγούστου 1949, κατά τη διάρκεια μιας επιχείρησης, ο «Μπαντέκος» και η γυναίκα του Ευτυχία Σδρόλια τραυματισμένοι, καθώς και ορισμένοι άλλοι, αιχμαλωτίστηκαν. Όταν διαπιστώθηκε ποιος ήταν ο αιχμάλωτος, τους κατέβασαν με ισχυρή συνοδεία στην Καστοριά. Δεδομένης της φήμης που είχε ο «Μπαντέκος» για τις ικανότητές του και την αποκοτιά του, και για να μη υπάρξει πιθανότητα να τους ξεφύγει, τον μετέφεραν μαζί με την Ευτυχία και άλλους με αεροπλάνο στη Λάρισα.

Σε λίγες μέρες, βιαστικά έγινε η δίκη τους στο Στρατοδικείο της Λάρισας. Εκεί ο Νίκος Μπαλάλας υπερασπίστηκε τον Αγώνα του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ και την πολιτική του ΚΚΕ. Το ίδιο και η Ευτυχία, υπερασπίστηκε τον Αγώνα του ΔΣΕ, όπως και οι άλλοι κατηγορούμενοι που ήταν μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ και ανάμεσά τους κάποιοι και κάποιες ήταν αξιωματικοί του ΔΣΕ.

Λίγο πριν απαγγελθούν οι ποινές και ενώ είχε απαγορευτεί στους συγγενείς των κατηγορουμένων να τους πλησιάσουν, να τους μιλήσουν ίσως για τελευταία φορά, ο πρόεδρος του Στρατοδικείου πρότεινε στην Ευτυχία να αποκηρύξει τον άνδρα της, τον Νίκο, ώστε να «γλιτώσει», δεδομένου ότι ήταν έγκυος τριών μηνών.Η Ευτυχία αρνήθηκε.

Ο «Μπαντέκος» καταδικάστηκε 17 φορές σε θάνατο και εκτελέστηκε μαζί με τους συντρόφους του λίγες μέρες μετά τη σύλληψη και καταδίκη τους, στις 12 Αυγούστου 1949. Η παροιμιώδης ψυχραιμία του δεν τον εγκατέλειψε ούτε την τελευταία στιγμή, γιατί όταν δόθηκε το παράγγελμα «πυρ» στο εκτελεστικό απόσπασμα, υπήρξαν κάποια δευτερόλεπτα δισταγμού από την πλευρά των στρατιωτών. Είχαν μπροστά τους ένα «θρύλο» της εποχής. Τότε ο «Μπαντέκος» είπε: «Βαράτε βρε, μη φοβάστε». Η Ευτυχία και ο Νίκος έπεσαν κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου, ζητωκραυγάζοντας μαζί με τους άλλους, τον ΔΣΕ, το Κόμμα, τον Ελληνικό Λαό.

Ιστορικό Αρχείο ΚΚΕ